در مبحث اصول پیشگیری از پوسیدگی که طبق نظر دندانپزشک اطفال توصیه هایی هم برای رژیم غذایی برایتان بیان کردیم، حال به بررسی جانشین های ساکارز می پردازیم.
از آنجا که پوسیدگی های دندانی از طریق واکنشی پیچیده در طول زمان بین باکتریهای اسیدزا و کربوهیدارت های قابل تخمیر رخ می دهد. یک ایده بدیهی استفاده از جانشین های شکر و شیرین کننده های مصنوعی برای پیشگیری از پوسیدگی هاست. جایگزین های ساکارز به دو دسته شیرین کننده های غیر خوراکی و شیرین کننده های کالری دار که از منابع غیر خوراکی و شیرین کننده های کالری دار که از منابع طبیعی فراهم شده اند تقسیم می شوند. بیشترین مواد مورد استفاده در خوراکی های دوست دار دندان، مثل آدامس ها و آبنبات ها، قند الکلی زایلیتول، سوربیتول و مانیتول و لاکتیتول هستند. به نظر می رسد زایلیتول با وجود اختلاف نظر های علمی مفیدترین قند در پیشگیری از پوسیدگی است. خواص آنتی باکتریال آن بر اساس واکنش های متابولیک است به این شکل که زایلیتول ها توسط باکتری های دهانی با سیستم ویژه فسفوترنسفر از فروکتوز با هم یکی می شوند و به xylitol-5-phosphate فسفوریله می گردند. این ماده مانع متابولیسم سلولی می شود و اسید کمتری که تولید می شود افت PH در بیوفیلم را کاهش می دهد. هیچ ممانعت قطعی برای مصرف زایلیتول وجود ندارد اما بر اساس توصیه اتحادیه اروپا، دریافت روزانه آن در کودکان زیر 3 سال باید کمتر از 3 گرم باشد. این مساله به خوبی مشخص شده است که دوزهای بالای واحد ممکن است ایجاد اختلالات گوارشی و مدفوع نرم نمایند.
جلوگیری از انتقال عمودی اترپتوکوک میوتانس
روش جلوگیری از انتقال عمودی زودرس باکتری های پوسیدگی زا از والدین به بچه هایشان اغلب پیشگیری اولیه نامیده می شود. یک مطالعه سوئدی نشان داد که تکرار درمان با ژل کلرهگزیدین تعداد استرپتوکوک های مادر را کاهش می دهد و اثر بلندمدتی بر پوسیدگی دندان کودک دارد. دو مطالعه دیگر اخیرا روی 150 مادر ـ بچه انجام شد و اثر آدامس های حاوی زایلیتول را بر زمان تشخیص استرپتوکوک ها و متعاقب آن گسترش پوسیدگی در بچه ها را بررسی کرد. هر دو مطالعه تایید کردند که در گروه زایلیتول بچه های 4 ـ 5 ساله 30 الی 70% نسبت به گروه کنترل پوسیدگی کمتری داشتند.
زایلیتول هم در مطالعات کنترل شده و هم در مطالعات میدانی مورد بررسی قرار گرفته است. در مطالعه پیشگام Turku sugar study (1975) که در آن تقریبا تمام قند رژیم غذایی افراد با زایلیتول و فروکتوز جایگزین شده بود هیچ ضایعه پوسیدگی ایجاد نشد. مطالعه بعدی روی کودکانی انجام گرفت که قسمتی از قند رژیمی غذاییشان جایگزین گشته بود و کاهش مشخصی در ضایعات پوسیدگی رخ داد به خصوص در جوامع با شیوع بالای پوسیدگی.
مطالعات کلینیکی اخیر پیشنهاد می کنند که مصرف زایلیتول باید بیش از 5 الی 6 گرم در روز باشد تا بتواند تاثیر مشخص کلینکی بر رشد میکروب ها و پوسیدگی ها داشته باشد. یک مشکل بزرگ در استفاده از آدامس ها و قرص ها نیاز به دفعات و تعداد زیاد مصرف آن هاست تا به دوز درمانی برسد. همچنین هزینه آن ها در طولانی مدت ممکن است یک عامل محدود کننده دیگر برای مصرفشان باشد. بنابراین تحقیقات بیشتر باید بر روی آدامس دارای سوربیتول یا زایلیتول انجام شود پیش از آن که مصرف آن ها برای سلامت همگان عمومیت یابد.
براساس شواهد موجود راهنمایی های زیر می توانند در نظر گرفته شوند :
1.محصولات حاوی قند های الکلی باید به کودکان و نوجوانان دارای ریسک بالای پوسیدگی علاوه بر فلوراید روزانه توصیه شود.
2.انتخاب اول محصولات دارای زایلیتولی هستند که به صورت فعال باعث ترشح بزاق می شوند مثل آدامس ها و قرص های مکیدنی.
3.محصولات باید بیشترین میزان زایلیتول ممکن را داشته باشند و ترجیحا شیرین کننده آن ها هم همین زایلیتول باشد.
4.دوز دریافتی باید حداقل به 3 بار در روز تقسیم شود.
