دندانپزشک ترمیمی با لیزر :با پیشرفت سریع فناوری لیزر، دستگاه های جدید با خصوصیات متنوعی جهت کار در زمینه های گوناگون دندانپزشکی در دسترس هستند.
درطول دو دهه گذشته تجربیات و دانش ما درباره دستگاه ها و فناوری های جدید لیزر برای کارهای اندودنتالی افزایش چشمگیری یافته است.هدف از این نوشته دریافت یک دید کلی درباره کاربردهای بالینی لیزر در اندودنتیکس در حال و آینده است که می تواند شامل موارد زیر باشد: کاهش درد حاصل از حساسیت عاج ، تغییر ساختار عاج ، کمک در تشخیص ضایعات پالپ ، pulp capping و پالپوتومی، تمیزکردن و شکل دهی کانال عصبی دندان، وجراحی های اندودنتیک .بررسی درمان هایی که با روش های متداول نتایج مشابه یا ضعیف تری را به همراه دارند در اولویت قرار خواهند داشت.
افزایش حساسیت عاج و بهبود ساختار عاجی
افزایش حساسیت عاج (Dentinal hypersensitivity) به شکل یک درد کوتاه و نیز حاصل از عاج عریان و در پاسخ به تحریکاتی همچون سرما، گرما، مکش هوا، لمس، تغیرات اسموتیک، یا شیمیایی ایجاد می شود. چنین درد هایی را نمی توان به مشکلات دندانی شایع مرتبط ساخت. انواع سایش ها ، abrasion) ، attrition ،Erosion ) ، تحلیل لثه، درمان های پریودنتال، و نقایص آناتومیک را می توان به عنوان عوامل مستعد کننده افزایش حساسیت نام برد. از هر هفت بیمار یک نفر از افزایش حساسیت عاج با شدت کم یا زیاد شکایت دارد. هر چند، به خاطر عوامل ژنتیکی یا فرهنگی یا تفاوت در روش های نمونه گیری و ارزیابی، درصد شیوع این ضایعه بسیار متنوع ذکر شده است. بیشترین ناحیه در گیر قسمت سرویکال دندان های اینسایزر و پرمولر درطرف مقابل دست کارگر (سمت چپ برای افراد راست دست و برعکس) رخ می دهد. این یافته ها همراه با سایش دندان بر اثر مسواک، به عنوان یک عامل اتیو لوژیک مطرح شده اند. آغاز درد در 90% موارد با سرما است، گرچه تحریکات مکانیکی و شیمیایی نیز تأثیر گذار خواهد بود. مکانیسم این درد را می توان با تحریک شدن انتهاهای عصبی در حد فاصل عاج – پالپ بر اثر جریان هیدرودینامیک حاصل از تحریک عاج دانست که با نام فرضیه هیدرودینامیک معروف است. بر اساس این فرضیه، جریان سریع مایعات داخل عاج باعث تحریک گیرنده های عصبی (nociceptor) داخل دندان خواهد شد. مطالعات با میکروسکوپ الکترونی نشان داده است که هر چه تعداد توبول های عاجی با دهانه گشاد بیشتر و قطر متوسط هر توبول نیز بزرگتر باشد، میزان بروز افزایش حساسیت عاج فراوانتر خواهد بود.
راه درمان کاهش درد حاصل از افزایش حساسیت کاستن از جریان مایع داخل توبولی و یا کاهش فعالیت نرون های آن است.هفتاد سال قبل شاخص های یک درمان مطلوب به شکل زیر بیان شد : درمان باید بدون اثر تحریکی روی پالپ و به شکل نسبی بدون درد باشد، به راحتی انجام پذیر بوده، به سرعت صورت گیرد، باعث تغیر رنگ دندان نشود، و اثر آن دوام داشته باشد.
مطالعاتی که بر روی متوقف کردن جریان مایعات عاجی صورت گرفته نشان داده است که این کار باعث کاهش حساسیت می گردد. کاربرد رزین، نمک های اکسالات، سیانوا کریلات ایزوبوتیل، وارنیش ها و رزین های آزاد کننده فلوراید معمول بوده است. کاربرد مواد ضد حساسیت برای کاهش پاسخ نرون ها به تحریکات عاجی نیز مورد بررسی فراوان قرار گرفته است. خمیر دندان های حاوی پتاسیم، دارو های فلوراید دار، و کلرید استرنسیوم10% به شکل نسبی تأثیراتی در کاهش درد داشته اند.
بسیاری از مطالعات بر اساس مقایسه ساده قبل و بعد از کاربرد مواد ضد حساسیت صورت می گیرد و از آن جا که ارزیابی سیستماتیکی وجود ندارد، تعیین مؤثرترین رژیم درمانی با حداکثر اثربخشی و دوام و کمترین عارضه جانبی ممکن نیست. تا به امروز، اکثر روش های عرضه شده در تأمین تمامی شاخص های یک درمان کامل ناموفق بوده اند. یک روش متفاوت جهت کاهش افزایش حساسیت عاج استفاده از فناوری لیزر است. فلسفه تأثیر گذاری لیزر برپایه دو مکانیسم احتمالی است که کاملا با یکدیگر متفاوتند. مکانیسم اول اثر مستقیم تابش لیزر روی فعالیت الکتریکی الیاف عصبی داخل پالپ دندان است، در حالی که دومی بر تغییر ساختار توبول های عاج با ذوب شدن، اتصال بافت سخت یا لایه اسمیر و سیل آنها دلالت دارد. لیزرهایی که برای کاهش حساسیت عاج به کار می روند به دو گروه تقسیم می گردند:
لیزر های با قدرت خروجی پایین (هلمیوم – نئون و گالیوم – آلومینیوم – آرسنید: دیود) و لیزرهایی با قدرت متوسط ((,ND, : YAG اثرضد التهابی لیزرهای با قدرت پایین در تسریع روند ترمیم و توانایی آن در تحریک سلول های عصبی ثابت شده است. لیزر هلمیوم – نئون با قدرت کم در حد mw 6 بدون اثر گذاری بر روی مورفولوژی سطح مینا و عاج، امکان رسیدن قسمت کوچکی از انرژی را به بافت های پالپی فراهم می سازد. اثر گذاری این نوع درمان بین 2/5 تا 100% ذکر شده است. اگر چه مکانیسم کاهش حساسیت چندان آشکار نیست، ولی به نظر می رسد لیزر هلمیوم – نئون باعث تغییر پتانسیل یا فعالیت الکتریکی گیرنده های A ᵹ یا C می شود.
سه طول موج nm 900 و 830، 780 لیزر گالیوم – آلومینیوم – آرسنید( دیود) نیز در درمان افزایش حساسیت عاج استفاره شده است. در ابتدا از قدرت mw30 لیزر دیود به شکل مداوم برای 3-5/0 دقیقه استفاده شد که در100-85% موارد فوق موفقیت آمیز بود. مکانیسم اثر گذاری لیزر دیود را کاهش انتقال جریان عصبی و قطع روند دپلاریزه شدن الیاف Cدانسته اند.
