مکانیسم های تکامل طبیعی و غیر طبیعی دندان

به توصیه دندانپزشک اطفال خوب در تهران، دندان ها به صورت ضمایم اپی تلیالی از اکتودرم پوشاننده حفره دهان ایجاد می شوند. جنبه های مورفولوژیکی تکاملی دندان در سطح میکروسکوپی مدت ها پیش با جزییات فراوان شرح داده شده است و آخرین تحقیقات برای کشف جزییات مولکولی به عنوان اساس مورفوژنز دندان ها، تمایز سلول دندانی، تشکیل ماتریس خارج سلولی و مینرالیزاسیون شروع شده است. تنظیم ژنتیکی تکامل نرمال دندان با مطالعات تجربی که اساسا از دندان های موش به عنوان مدل استفاده می کند، و مطالعات مرتبط با ژنتیک مولکولی انسانی که منجر به شناسایی نقایص ژنی مسئول ناهنجاری های دندانی شده، مشخص شده است.

اصول تکاملی دندان

تکامل دندان، همانطور که با توجه به گفته های دندانپزشک اطفال اشاره کردیم، با خضیم شدن اپی تلیوم دهانی که به سمت ستیغ عصبی زیرین، مشتق از مزانشیم، جوانه می زند شروع می شود. این کار با تراکم سلول های مزانشیمی اطراف جوانه و متعاقبا با شروع چین خوردگی اپی تلیوم در نوک جوانه همراه می شود. رشد سریع جوانه دندانی منجر به مرحله کلاهکی تکامل می شود و شکل تاج دندان ها طی مرحله زنگوله ای تثبیت می شود و این زمانی است که محل و ارتفاع کاسپ های دندانی به وسیله چین خوردگی بعدی و رشد اپی تلیوم مرتب می شود.

ادنتوبلاست ها و آملوبلاست ها طی مرحله ای زنگوله ای تمایز می یابند و به ترتیب ماتریس خارج سلولی عاج و مینا رسوب می کند. تمایز، رسوب ماتریس و مینرالیزاسیون از نوک کاسپ ها شروع می شود و به سمت سرویکال پیش می رود و بعد از اینکه به CEJ رسید تکامل ریشه شروع می شود.

دندان های دائمی از اپی تلیوم جوانه دندان شیری تکامل می یابند و جوانه زدن آن ها طی مرحله زنگوله ای از مراحل دندان شیری شروع می شود. تشکیل استخوان درماگزیلا و مندبیل تنها بعد از مرحله آغاز و جوانه زدن دندان های شیری شروع می شود، ولی تکامل بعدی استخوان آلوئولار از مزانشیم احاطه کننده جوانه های دندانی، رابطه تنگاتنگی با مورفوژنز دندان دارد. در زمان رویش، دندان ها به وسیله استخوان احاطه شده اند و رویش آن ها به ریمادلینگ استخوانی بستگی دارد، مثل تحلیل استخوان بین تاج و حفره دهان و رسوب استخوان در قاعده ریشه ها. 

مهمترین مکانیسم تنظیم کننده تکامل دندانی اثر متقابل بین سلول های اپی تلیالی و مزانشیمی می باشد. طی آغاز تکامل دندانی، اپی تلیوم نقش هدایت کننده داشته نوع دندانی که باید شکل بگیرد و همچنین سرنوشت ادنتوژنیک سلول های مزانشیمی را تعیین می کند.

توانایی برای تنظیم تکامل دندانی، طی جوانه زدن به سلول های مزانشیمی انتقال پیدا می کند و متعاقبا پیام های مزانشیمی مورفوژنز اپی تلیوم و شکل دندان را تنظیم می کند.

تمایز ادنتوبلاست ها، آملوبلاست ها و سمنتوبلاست ها همانند رسوب ماتریس آن ها به وسیله فعل و انفعالات بین بافت های مختلف تنظیم می شود. بنابراین تکامل دندان به وسیله یک سری از اثرات بافتی متقابل کنترل می شود. این نکته قابل توجه است که اثرات سلولی متقابل و پی در پی مشابه، تکامل کلیه اندام های جنینی را اداره می کند.